diabelskie triki kina czyli jak powstał montaż filmowy

Po historycznej projekcji braci Lumiere w 1895 roku film zyskał funkcję actualietes czyli obrazów o tematach bierzących, pokazujących nowości ze świata techniki i rozwoju. Pod koniec XIX wieku uważano bowiem, że kino bedzie pokazywało coś, czego się nie widziało, czyli będzie pełniło funkcję edukacyjnej rozrywki dla klasy robotniczej. Filmy miały dokumentować rzeczywistość i nikt nawet nie podejrzewał, że tą sztuka można by opowiedzieć jakąś historię, nie mówiąc już o rzeczach nie istniejących na prawdę.

 

To myślenie postawił na głowie Gorge Melies-francuski karykaturzysta i iluzjonista. Melies był rasowym humanistą, studiował malarstwo, był kierownikiem teatru i uwielbiał prozę.

George Melies



Gdy dotarł do niego niezwykły wynalazek braci Lumiere, natychmiast zaczął przy nim eksperymentować. Swój pierwszy film nakręcił w 1896 roku i przedstawiał on znajomych Meliesa grających w karty.

Melies wyżywał się na taśmach filmowych, ciął je, zatrzymywał, skracał, sklejał i kolorował. Aż w końcu z tych warsztatów manualnych wynalazł technikę bez której dziś kino się nie obejdzie czyli montaż filmowy. Zupełnie przypadkiem przy swoich eksperymentach wymyślił technikę stopklatki czyli wprowadzenia po sobie kilku klatek następujacych po pauzie a nie kręceniu za pomocą jednego ujęcia.

Ważnym odkryciem było podzielenie taśmy na sceny (odbywające się w tym samym miejscu i czasie) oraz ujęcia (z nich składa się scena, są ruchem kamery od jednego zdjęcia do drugiego). Inne z technik montażowych Meliesa (stosowanych w wielu filmach do dziś!) to:

rozjaśnienie - przejście kamery z czarnego tła do obrazu wyświetlanego

ściemnianie - przejście kamery z obrazu wyświetlanego do czarnego tła

przenikanie - przejścia pomiędzy czarnym tłem a obrazem

Z uwagi na swoje zainteresowania ilustracją i karykaturą Melies zaczął kombinować z filmowaniem swoich prac. Kręcił obrazki kladka po kladce zmieniając stopniowo ich położenie i wygląd. Aż w końcu kolejnym przypadkiem wymyślił animację. Ponieważ obrazki musiały być wesołe, kolorował namiętnie taśmy. I tak został nasz Melies ojcem animacji filmowej. W 1898 założył pierwsze na świecie atelier filmowe Star-Film w Montreuil.
Jego twórczość przyspieszyła rozwój przemysłu filmowego i rozwoju zabójczej konkurencji. Parę lat poźniej Méliès stał się bankrutem a jego firma upadła.
W 1928 dziennikarze odnaleźli Méliesa żyjącego w ubóstwie i umieścili go w przytułku dla starców. Z 1200 jego filmów zachowało się 100. Kino, według Melièsa, jest sztuką diabelską, która dzięki trikom i efektom specjalnym uwalnia się od naturalnych fizycznych ograniczeń; pozwala wywołać uczucie nadprzyrodzoności.

Filmy Melies'a:

Rezydencja Diabła 1896 - pierwszy horror w historii kinemotografii

Podróż na księżyc 1902

Potwór 1903

 Kolejnym filmowcem, który pryczynił się znacznie do rozwoju sztuki montażu był amerykański miłośnik wynalazków Edwin S. Porter. Porter był operatorem telegrafu, pracował w firmie budującej statki i był elektrykiem w korpusie Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. W 1899 roku został członkiem imprerium korporacyjnego wynalazcy żarówki i kinetoskopu - Edison Company.

Edvin S. Porter

Porter przez swoje eksperymenty z włączaniem i wyłaczaniem kamery co 10 min. nakręcił film Życie amerykańskiego strażaka. W kolejnych swoich filmach stosował technikę montażu akcji równoległej (chwyt polegający pokazać akcję filmu z różnych miejsc). Często stosował także zbliżenia i łączenia gatunkowe. Nikt nie odbierze mu również zaszczytnego tytułu pierwszego twórcy westernu.

Filmu Portera:

Życie amerykańskiego strażaka 1903

- pierwszy film paradokumentalny kręcony techniką właściwą dla filmów przyrodniczych

Napad na ekspress 1902-1903 - pierwszy western i film akcji kręcony techniką montażu akcji równoległych

Dzięki twórcom, takim jak Melies i Porter uszczegółowiono nomenklaturę nowej sztuki, jaką było kino. Dzięki eksperymentom filmowych wymyślono także nazwy ujęć, które pomogły rozbudować technikę montażu: pan (panorama-ruch w poziomie, horyzontalny, od lewej do prawej i odwrotnie), tilt (ruch w pionie z dołu do góry i odwrotnie).

W pierwszej połowie XX wieku kino święciło swój globalny sukces. Filmy stawały się co raz bardziej popularne, a już w 1908 stały się światową rozrywką masową. Już w początkach swojego rozkwitu kino zaznaczyło wyraźną róznicę w swoim międzynarodowym charakterze. W Europie uważane było za 10 muzę i nowe medium sztuki i kreacji. W Stanach Zjednoczonych największą oglądalność miały filmy wyswietlane w tzw. Nickelodeon (nie jest to kryptoreklama stacji tak nazywały się na prawdę!) od nickel-drobna moneta i odeon-teatr, gdyż kino w USA było uznawane za tanią rorywkę dla niewykształconych. I ponad sto lat później ta specyfika niewiele się zmieniła...